Өнімнің өзіндік құнын талдау

2010 жылды  2009 жылмен салыстырғанда 2009 жылы  67294356 мың теңгеге тең болса, 2010 жылы олар 133377191 мың теңге болып, 66082835 мың теңге немесе 198,2 %-ға өсіп отыр. Негізгі құралдардың тозуы да көбейіп отыр. Еңбекақы бойынша шығындардың сомасы 9732445мың теңге, 169,4 %-ға ұлғайып отыр. Негізгі құралдардың тозуы да көбейіп отыр. 2010 жылы 2009 жылдағы әлеуметтік аударымдарды салыстарғанда 4504408 мың теңгеге, яғни 260,6 %-ға ұлғайғандығын көрсетеді.  
 

2.3  Өзіндік  құнды төмендету жолдары 
 

    Өнімнің  өзіндік  құнын  азайту  жолдарының ең тиімді тәсілдері: 

- еңбек  өнімділігін  арттыру;

- өндіріс  процесінде  қолданылатын  шығындардың  мөлшерін  азайту.

    Енді осыларды жеке-жеке қарастырайық. Бірінші, еңбек өнімділігін арттыру.

    Еркін  бәсекелестік  жағдайында  кәсіпорын (фирма)  өндірген  өнімге  баға  автоматты  түрде  орнатылады.  Оған  нарықтық  баға  қалыптастыру  заңдары  әсер  етеді. Сонымен  қатар  әрбір  кәсіпкер  максимальді мүмкін  пайда алуға тырысады.  Осы жерде Өнім  өндірісі  көлемін өсіретін,  оның  толықтырылмаған нарықтағы қозғалысына әсер  ететін  факторлардан  басқа,  осы өнімді  өткізу  және  оның  өндірісіне  шығындарды  төмендету,  өндіріс шығындарын  төмендету мәселесі  туындайды. 

    Өзіндік  құнды  азайтуда  еңбек  өнімділігін  арттыру  қажет.  Еңбек  өнімділігі - еңбек  шығынының  тиімділігін  арттыру.

    Еңбек  өнімділігі табу үшін сатудан түскен табыстың еңбек ресурсына немесе уақытқа қатынасына тең. Еңбек  өнімділігін  арттыру  үшін жұмыс  уақытын  ұтымды,  үнемді  пайдалануға  техника   мен  технологияларды  жетілдіріп,  өндірісті,  еңбекті  ұйымдастыруды жақсарту және өндірістің  жоспардан тыс тоқтап  қалуын  қысқарту,  сөйтіп  үзілістерді   азайту

жолдарымен  қол  жеткізеді.

    Еңбек өнімділігін  арттыру  мақсатында  кәсіпорындарда  жұмыс  күшінің  бәсеке  қабілеттілігін,  сапасын  жоғарылату  қажеттілігі  мына  факторлармен  анықталады: 

- өндірістік  ресурс  ретінде  персонал  құнының  өсуі;

- еңбекті  тиімді  қолдануды  және  ұйымдастыруды  жаңа  әдістерді  талап  ететін  бәсекелестер  тарапынын  қысым;

- өндірісті  басқаруда  және  ұйымдастыруда  жаңа  әдістерді  талап  ететін  технологиялық  өзгерістер;

- өз  жұмысшыларының  потенциалының  өсіміне  кәсіпорын  басшыларының  әлеуметтік  жауапкершілігі;

- автоматтандырылған  жүйелердің  енгізілуі  және  оларды  басқаратын  жұмысшылардың  квалификациялық  деңгейінің  сәйкестілікті  талап  ету;

- жұмысшылардың  интелектуалдық  дайындығын  арттырудың  қажеттілігі;

    Екінші  тәсіл, өндіріс  процесінде  қолданылатын  шығындарды  азайту. Өндіріс  процесінде  қолданылатын  шығындардың  мөлшерін  азайту  үшін  үнем экономикалық  талдау  жасау қажеттілігі  туындайды. Өндіріс процесінде өнімді өндіруге жұмсалатын шығындар дайындалған өнімнің өзіндік құнының мөлшеріне тікелей әсер ететіндіктен шығындардардың қандай да статьясынан үнемдеу мүмкін болса, өнімнің өзіндік құны да азда болса төмендейді.

    Өнімнің  өзіндік  құнын  азатуды  қамтамасыз  ететін  жалпы  факторларға  мыналар  жатады:

- шикізат,  материал,  электроэнергия  және  жанармайды  экономдау;

- өндірістің  негізгі  құралдарын  қолдануды  жақсарту;

- ресурсүнемдеуші  жаңа  технологияларды  қолдану;

- өнімді  өткізу  бойынша  шығындарды  азайту;

- кәсіпорынның  тауар  саясатын  қайта  қарастыру;

- жұмысын  тоқтату  және  ақаулардан  жоғалтуларды  азайту;

- сатып  алынатын  материалдардың  оптимальды  көлемін  және  өндіріс  процесінде  өндірілетін  өнім  көлемінің  дұрыстығын  қадағалау  және  бақылау;

- жалпы   заводтық  (жалпы  шаруашылық)   және  цехтық  шығындарды  азайту. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ҚОРЫТЫНДЫ 
 

    «АБУ-СЕР» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің  екі жылғы қызметін зерттей келе оның екі жылды да табыспен аяқтағанын анықтап отырмыз. Бірақ, 2010 жылы 2009 жылға қарағанда таза табыс көлемі 999660 мың теңгеге ұлғайған. Ол кәсіпорынның тиімді жұмыс жасағанын аңғартады. Серіктестік алдағы кезеңде одан да мол табыстылыққа жетуі үшін әлі де көптеген мәселелерді қарастыруы керек. Осыған орай кәсіпорынға келесідей ұсыныстар беруімізге болады:

1. Әр бір кәсіпорын үшін өзіндік  құн  төмен болса,   соғұрлым өндіріс

тиімділігі   жоғары   болады. Өзіндік   құн  тікелей   кәсіпорындарда   қалыптасады. Кәсіпорын өзін нарық жағдайында тұрақты жағдайын ұстауы үшін немесе жоғары жетістіктерге жетуі үшін шығындарын бақылап отыруы керек, сол кезде кәсіпорын алға қойған мақсаттарына жете алады.

2. Кәсіпорын өндірілген өнімнің өзіндік   құнын   төмендетудің    негізгі

 жолдарын қарастыруы керек. Атап айтқанда: өнім   көлемін көбейтіп, сапасын    арттыру,  ғылым   мен   техника   жаңалықтарын   және   қалдықсыз   технологияларды   өндіріске   енгізу, еңбек   өнімділігін   арттыру,  өндіріс   қорларын   ұтымды   пайдалану,  өндіріс  циклын   қысқарту,  ұйымдастыру  мен   басқаруды   жақсартып   оған   кететін   шығындарды   азайту, өндіріс   қалдықтарын   толық    пайдалану,  өндірістің   тоқтауын   және   шығын   мен  ақауды    азайту,  дер   кезінде   жүргізілетін   бақылау, есеп   пен   экономикалық   талдау, айналым   қаржыларының   айналуын   тездету, тағы басқалар.

3. Өндіріп жаткан өнімнің мол сұранысқа ие болуы үшін өнімнің сапасын жетілдіру және кәсіпорынға қажетті өндіретін өнім түріне сай техника – технологияларды ендіруі керек.
4. Нарықтық экономика жағдайында өзіне сенімді әрі тұрақты жұмыс

істеуі  үшін кәсіпорын нарықтық экономика  жағдайын бақылап, зерттеулер жүргізіп, ақпаратпен қамтамасыз етіліп отыруы керек.

5. Кәсіпорын үшін ең маңызды көрсеткіштердің бірі білікті мамандар

болып табылады. Кәсіпорын өндірілген өнімі мен көрсететін қызметінің сапасын өте жоғары деңгейде жасауы керек. Мамандарды арнайы курстарға жіберіп, біліктігін арттырып отыруы керек.

6. Автоматтандырылған  жүйелердің  енгізілуі  және  оларды  басқаратын жұмысшылардың  квалификациялық  деңгейінің  сәйкестілікті  талап  ету.

    Өзіндік   құн   категориясын   қолдану,  оны   бақылау,   талдау   өндірістің   ішкі   мүмкіндіктерін   ашуға,  оны    жұмылдыруға    көмектеседі.     Қорыта келе, кәсіпорын қызметінің  негізгі көрсеткіштерінің  бірі  болып өнімнің  өзіндік  құн  болып  саналады, ол өндірістегі  өнім өткізілуінің  ақшалай