Топырақ экологиясынын мәселелері

     Қорытынды 

     Топырақтың  құрылуы сулану режиміне, жер асты суларының минералдану сипатына, сол сияқты топырақ құрушы жыныстардың ерекшелігі мен өсімдіктеріне байланысты болады. Осы факторлардың қатынасына байланысты шабындық топырағының бір типі құрылады.

     Шабындық  жайылым топырағының айырмашылағы жоғарғы горизонт топырағының лай  болуы, мал азығының базасын дамыту үшін мүмкіндік жасайды.Жерді дұрыс пайдаланбау дағдырысқа  ұшырататынын тарих  көрсетті. Павлодар облысында тың және тыңайған жерлерді  ұтымды пайдаланбауды  еске түсірейікші. Сондай ұқсас  құбылыс жайылым жерде кездеседі.Жерді селсоқ игеру және бұл жерлерді пайдалану біртіндеп құрғақшылыққа айналдырады.  Осылай топыракты пайдалану нәтижесінде ол бұрыңғы құнарлылығын жойып эрозияға эөнім алу мақсатында жыртылған жер тыңайтқыштарды, пестицидтерді интенсивті пайдалану топыраққа қосымша кері әсерін тигізді. Ерекше қатты пайдалы қазбаларды өндіргенде қоршаған ортаға зиян келтірді. Тау қопару жұмыстарында бос жыныстардың үйіндісі үлкен өндіріске өнім беретін алаң, тұрмысқа қажетті жерлер айналымнан шығып қалады.

     Топырақтың  қатты, сұйық, газ қүрамды және  тірі организмдерде бөлік терден түрады. Олардың ара-қатынасы әр түрлі,топырақта ғана емес, тіпті бір топырақтың әр қабаттарында әр түрлі болады. Топырақтың жоғары қабатынан  төмен қабатына қарай органикалық заттар мен заттар мен тірі организмдер азая түседі, ал  жыныстардьң  түзілу қарқьндылығы төмен  қабатынан жоғарғы қабатына қарай арта түседі.

     Топырақтың  қатты бөлігінде алғашқы (кварц, дала шпаты, слюда, т.б.) және екінші ретті  минералдар (гидрослюда, монтмориллонит, каолинит, т.б.) басым келеді. Топырақ  борпылдақтығының қалыптасуы осы қатты бөлігінің кұрамы мен оның кұрылымының ерекшеліктеріне байланысты. Табиғи түрінде топырақ массасы көлемінің бір бөлігін — қатты бөлігі, ал қалған бөліктерін топырақ ерітіндісі мен топырақ ауасынан тұратын бөлігі құрайды. Топырақтың қатты бөлігінің минералды және химиялық құрамына қарай көбіне оның құнарлылығын анықтауға болады. Органикалық заттар ыдыраған кезде оның құрамындағы азот өсімдіктерді сіңіре алатындай түрге айналады.

     Адамның жерді өңдеуінің нәтижесінде, топырақ  құрғақта, ылғалды да құнарлы не құнарсыз да болуы мүмкін. Бірақ, қандай жағдайда да тегі әр түрлі минералды және органикалық бөлшектерден тұрады. Қабат-қабат болып жатқан бөлшектердің аралығында ауа, су және көптеген организмдер толы саңылаулар болады.

     Зерттеу жұмысы бойынша келесі қорытынды жасалды: топырақты ластау көздері қарастырылып сипатталды, топырақтың құрамы талданды, топырақты ластану көздері анықталды, жұмыс бойынша қорытынды жасалды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 

1. Бродский .А.К.Жалпы экологияың қысқаша курсы . –Алматы,1997.

2. Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология негіздері.  –Алматы, 2002.

3. Жатқанбаев  Ж.Ж. Экология негіздері. –Алматы, 2003.

4. Савцова Т.М.  Общее землеведение. –М, 2003.

5. Фазылов С.Д.,Молдахметов З.М. Ғазалиев А.М Қазіргі замандағы жаратылыстану концепциясы., Оқулық. –Алматы, 2003.

6. Сағымбаев Ғ. Экология негіздері., –Алматы ,1995.

7. Ақбасова А.Ж., Саинова Г.Ә.Экология., Алматы2003.

8. Дәменова Н.С. Топырақ биологияның практикумы., Алматы-2004.