Акша каражаттары

 Бұл қай  жағынан алып қарағанда да  өте ыңғайлы нысан. Осы нысанмен  есеп айырысу үшін тауар сатып  алушы өтініш беріп, өзіне қызмет  ететін банктен 10,25,50 чегі бар  чек кітапшасын сатып алады.  Чектің бұдан былай қозғалысы  мынадай:

1. Сатып алушы алмақшы болған тауарды іріктеп алады да, оның сомасына чек жазып береді.

2. Чек ұстаушы  сол чекті келесі күні ( тәртіп  бойынша 10 күннің ішінде ) сатып  алушының банкісіне төлеуге ұсынады.

3. Сатып алушының  банкісі бұл чектің сомасын  тауар жіберушінің есеп шотынан есепке алады.Егер оның есеп шоты басқа банкіде болса, тиісті соманы сол банкке аударады.

 Банк чек  берушіден ( немесе чек ұстаушыдан ) чекті қабылдамауына болады, егер  де мынадай жағдайлары анықталса:

- егер де  жазумен жазылған сомасы цифрмен  көрсетілмеген болса;

- чектің мерзімі  өтіп кетсе;

- төлем құжаттарында  жасанды жазулардың белгілері  бар болса;

- чек әртүрлі  қолмен және әртүрлі сиямен  жазылған болса;

- чектің қорғалу  деңгейі оның талабына сай  келмесе;

- чекте көрсетілген  реквизиттер қате болса;

- чектегі қойылған  қолда үлгі ретінде қабылданған  құжаттардағы қолымен сәйкес  келмесе;

- чектің жабу  сомалары жеткілікті болмаса;

- чектің басқа  да дефектілері бар болса.

4. Төлем-талап  тапсырмалық нысаны

 Есеп айырысудың  төлем-талап тапсырмалық нысаны былай жүзеге асырылады:

1. Тауар жөнелтуші  тауарын жөнелткеннен кейін шарт  бойынша төлем-талап тапсырмалық  нысанға сәйкес құжаттың жинақтамасын  толтырады. Содан кейін сол  құжатты тауар, көлік, жүк құжаттарымен  бірге сатып алушының банкісіне  жібереді.

2. Ол банк  бұл құжаттарды төлеуге келісім  беру үшін сатып алушыға береді.

3. Банктік 3 күннің  ішінде сатып алушы ұсынылған  төлемді не толығымен, не ішінара  төлеуге келісімін береді.Өзінің  шешімін сатып алушы құжаттың  керек бөлігіне жазып, қайтадан банкке тапсырады.

4. Бұл банк  тиісті соманы сатып алушының  шотынан шығарып, тауар жөнелтушінің  банкісіне аударады.

5. Ол банк  түскен соманы тауар жөнелтушінің  есеп шотына есепке алады.

Банктердегi арнайы шоттардағы ақшалай қаржылар есебi 

 Кәсiпорындар ұйымдар, фирмалар үздерiнiң ақшалай қаржыларын сақтауға банк мекемесiнен арнайы шот ашуына болады. Бұл шотта ашылған аккредетивтердегi ақшалай қаржылар, чек кiтапшаларындағы ақшалай қаржылар, банктердегi арнайы шоттардағы ақшалар және басқа да ақшалай қаржылыр есептелiнедi.

 Аккредитивтермен  есеп айырысу. Шаруашылық субъектiлер  421- «Аккредитивтердегi ақшалай қаржылар»  – деп аталатын шотта жабдықтаушы  және басқа да кәсiпорындар  мен ұйымдардың, фирмалардың аттарына  ашылған аккредетивтегi ақша қаражаттарын есептейдi. Негiзiнен есеп айырысудың бұл түрi басқа қаладағы (субъектi орналасқан жерден басқа жерде тұратын) жабдықтаушылармен қолма қол ақшасыз есеп айырысу үшiн қолданылады. Есеп айырысудың бұл түрi басқа қолма қол ақшасыз есеп айырысуға ұқсас болып келедi. Бұл есеп айырысу құжаты бойынша сатып алушы үзiне қызмет күрсететiн банк мекемесi арқылы жабдықтаушының шоты ашылған, яғни оған қызмет күрсететiн банктен аккредетив ашады. Есеп айырысудың бұл түрi 1931 жылдан қолданылып келедi. Аккредитивтердегi ақшалай қаржылар бойынша есеп айырысу жабдықтаушыларға төлемнiң дер кезiнде түленуiн қамтамасыз етедi.

 Аккредитив-сатып  алушыға қызмет ететiн банк  мекемесiнiң осы кәсiпорынды немесе  ұйымды жабдықтайтын шаруашылық  субъектiсiне қызмет күрсететiн  банк мекемесiне тауарларының жiберiлгендiгiн немесе қызметтерiнiң күрсетiлгендiгiн дәлелдейтiн құжаттар бойынша төлем түлеу жайлы тапсырмасы.

 Аккредитив  тек бiр ғана жабдықтаушымен  есеп айырысуға арналады. Ал аккредитивтiң  мерзiмi жабдықтаушы мен сатып  алушының арасындағы келiсiм-шартқа сәйкес бекiтiледi. Бұл шартта мыналар күрсетiлуi қажет:

1. Түлеушiнiң  тапсырмасы бойынша аккредитивтi  ашқан банктiң (банк имитенттiң)  аталуы

2. Аккредитивтiң  түрi және оның орындалуы мен  пайдалануының әдiсi мен тәсiлi

3. Аккредитив  бойынша қаржы (ақша) алу үшiн жабдықтаушының үзiне қызмет ететiн банкке тапсыруға тиiстi құжаттардың толық тiзiмi және нақты сипаттары

4. Тауарларды, материалдарды  тиеп-жүнелткеннен немесе жұмыстарды, қызметтердi орындағаннан кейiн құжаттардың  банк мекемесiне тапсырылу мерзiмi және олардың орындалуына қойылатын талаптар. Жабдықтаушыларға аккредитив жайлы, яғни оның ашылғандығы туралы хабарлау.

5. Басқа да  керектi құжаттар мен шарттар.

 Аккредитивтердiң  «үтелiнген» (депоненттелген) және  «үтелiнбеген» (депоненттелiнбеген) – деп аталатын түрлерi ашылуы мүмкiн. Аккредитив сонымен қатар «керi шақырылатын» және «керi шақырылмайтын» болып екi түрге бүлiнедi.

 Тапсырыс  берушiнiң үзiнiң шотындағы ақша  қаражаты есебiнен немесе оған  күрсететiн банкiнiң берген несиесiнiң есебiнен жабдықтаушы кәсiпорынға қызмет күрсететiн банкке келiсiм – шарт бойынша алдын ала аударылған қаржысы – «Өтелiнген аккредетив (депоненттелген)» болып есептеледi.

 Ал сатып  алушы кәсiпорын мен жабдықтаушы  кәсiпорындарға қызмет күрсетушi банк мекемелерi арасында аккредитивте күрсетiлген қаржы сомаларын аударуға тек қана келiсiм-шарт жасалынып келiсiлген, яғни ақша әзiрге аударылмаған болса онда бұл – «Өтелiнбеген аккредитив» түрi қатарына жатқызылады.

 Аккредитив  ашу жайлы келiсiм-шартта қарастырылған келiсiмдердi үзгертуге, жоюға тек сатып алушы, яғни қаржы түлеушi шаруашылық субъектiнiң ғана құқы болса, ондай аккредитив – «Керi шақырылатын аккредитив» болып саналады.

 Аккредитивтi  ашу үшiн төлем түлеушi кәсiпорын  үзiне қызмет күрсететiн банк  мекемесiне арыз бередi және сонымен қатар мына құжаттарды күрсетулерi қажет:

1. Жабдықтаушы  шаруашылық субъектiсiнiң аты.

2. Аккредитив  ашылатын келiсiм-шарттың күшiрмесi.

3. Аккредитив  ашылатын банктiң аты.

4. Аккредитивтiң  орындалатын уақыты және жерi.

5. Аккредитивтен төлем түлеуге қажет болатын құжаттардың толық және нақты аты.

6. Аккредитивтiң  түрi.

7. Аккредитивтiң  қандай тауарға, затқа немесе  орындалатын жұмысқа төлем түлеуге  арналғандығы және оны түлеу  үшiн банк мекемесiне табыс  етiлетiн құжаттардың тiзiмi.

8. Аккредитивтiң  сомасы.