Праблема выхавання моладзi у рамане I. Шамякина "сэрца на далонi"

     Праблема выхавання моладзi у рамане I. Шамякина "сэрца на далонi" 

     У мастацкаi лiтаратуры, асаблива сучаснаi, многiя пiсьменнiкi заклапочаны праблемай выхавання моладзi. Гэтая тэма актуальна па розных прычынах. Па - першае гэта  унутранныя перажываннi пiсьменнiкау аб адсуднасьцi нейкага духойнага сцэржня i простых жыццевых паняццяу (таких як дабро, любоу, сяброуства) у сучаснаi моладзi. Гэта характэрна для лiтаратуры ужо нашага часу. Па-другое, гэта праблема выхавання моладзi у сацыяльным плане. Выхаванне моладзi сталiнцамi, ленiнцамi i камсамольцамi. Розныя аутары ставiлiся да гэтага па-рознаму. Асаблiва у 30-я гады, кали пад цiскам рэпрэссiй у Беларусi была амаль знiшчана iнтэлигэнцыя i засталiся тольки дыферамбы Сталiну разам з iдыяламi да якiх лiчылася, iмкнуйся кожны. Iндывiдуальнасць и магчымасьць мець свае думкi знiшчалася.

     Iван Шамякiн належыць да пакалення пісьменнікаў, маладосць якіх была апалена і загартавана вайной. Магчыма, па гэтай прычыне большасць яго твораў так ці інакш звязана з падзеямі Вялікай Айчыннай вайны. Ен вельми хутка рэагавау на усе значные падзеi i змены у жыццi таго часу.Ен уздымау жыццевыя и вельмi вaжныя для  кожнага тэмы: праца, адносіны да справы, якой служыш, быт, каханне, сям'я, сяброўства, выбар, сумленне. Гэта робiць кожны твор Шамякiна непауторным и прывабным для чытачоу.  
Cюжэты яго твораў займальныя, вобразы не толькі пераканаўчыя, але эстэтычныя. Займальнасць, дынамічнасць і вастрыня сюжэтаў дасягаецца тым, што пісьменнік праводзіць сваіх герояў праз усе тыя выпрабаванні, якімі штодзённа выпрабоўваемся ўсе мы.

     Тэму  выхавання моладзi лепей за усе аутар паказау у вобразе героя рамана «Сэрца на далоні» Славіка Шыковіча. Славiк ашаломлены тымі праблемамі, якія абрынуліся на яго сям'ю, на яго самога ў першую чаргу, пачуццямі і жарсцямі, што закіпелі ў ім і побач з ім. Ен вельмi пяшчотна ставiцца да бацькi. Бацька сутыкнууся з творчым крызiсам, але Славiк не разумее дзеля чаго ен залез у нейкія архівы і нічога вакол сябе не бачыць. Славiк глядзiць на жыцце з пазiцыи юнацтва. Менавiта юнацтва адчыняе дзеля сябе жыцце з усiх старон, з каханнем, одчуваннем новай  будучынi. Менавiта таму, ен прапануе бацьку пiсаць пра любоу, калi ен жадaе, каб яго чыталi. Шамякін у свaiм творы кранаецца розных формау любовi: любоў да справы, да жанчыны, да дзяцей, да бацькоў, да людзей.

  Шамякiн ставіць у сваим рамане такия праблемы як адказнасць чалавека за сябе і свае ўчынкі; удзячнасці і чалавечнасці; служэння людзям і вернасці сваёй сям'і, сяброўству; праблему бацькоў і дзяцей; праблему выхавання дзяцей і адказнасці за будучыню нацыі —моладзь

Свае  успрамынне света и паэзii Шамякiн паказвае праз вобраз доктара Яраша і пісьменніка-журналіста Шыковіча. Інтэлігент Яраш прайшоў праз вернасць сваёй справе і дасягнуў ў ёй такога прафесіяналізму, што змог нават трымаць на сваіх далонях сэрца чалавека. Гэта на мой погляд самая галойная тэма усяго твора,  гэта мастацкi вобраз створаны Шамякiным. Менавiта вобраз чалавечага сэрца на далонi i дау назву усяму твору. Шамякин спарбуе данесьци жа нам дзьве рэчы, па-першае, што трымаць сэрцы на далонi здольны толькі прафесіяналы ўзроўню Яраша. Па другое, што сэрца близкага чалавека можа быць i на тваiх далонях, i на далонях на  кожнага чулага да болю и трывог іншых людзей. Трэба толькі зразумець боль другога чалавека і паспець дапамагчы. Пакутуе Яраш, што не паспеў  выратаваць двух хлопчыкаў, якія падарваліся на міне.

     Яраш  пранес у сваим сэрцы вернасць людзям, якія выратавалі яму жыццё, рызыкуючы сваім, і аддзякаваў усім, чым толькі мог. Ен зрабiу усе, каб ўратаваць ад магчымай блізкай смерці Зосю Савіч, і каб забяспечыць ёй годнае жыццё, вярнуўшы тое, што належала ёй па праву. У яе як «ворага» народа і дачкі «ворага» народа забралі ўсё: здароўе, добрае імя, дом. Яраш з Шыковічам вярнулі ёй усё, зрабілі ўсё, што ад iх залежала.

       Раман пiсауся, пасля таго, як быу развенчаны культ Cталiна. Гэта были першыя водгуки на гэтую падзею. Лес Зоси мог скасьцiся у будучым па-iншаму. На мой поглад, каб гэта размеркаваць i быу уведезны вобраз Гукана. Гэты вобраз дадае рэалiзму и дае магчымасьць адчууць тыя абставiны i той час. Гэты вобраз Шамякiн працiвапастауляе вобразу доктара Яраша. Вобраз Гукана выклікае агіду і абурэнне. Гэта беспранцыповы чалавек, якi у жыццi лiчыцца толькi са сваiмi мэтамi. Ен не толькі не аддзякаваў добрым людзям, як тое абяцаў Ен ужо пасля вайны, будучы сакратаром райкома партыі, напісаў не проста данос, а ўзвёў паклёп на свайго збавіцеля, тым самым вырашыў лёс Зосі. Вярнуўшыся з фашысцкіх канцлагераў, яна зазнала пекла і гулагаўскіх. Гэта была не такая ужо рэдкая сiтуацыя дзеля таго часу, што робiць уражанне ад яе яшчэ больш жудасным. Чалавек, на той час, не меу магчымасьцi верыць нават самым блiзкiм людзям и даверыцца тым - побач з кiм жыу. Дзеля таго часу гэта ўжо не прыём гіпербалізаванага паказу зла, а праўда жыцця. Шамякин спрабуе данесьцi, што кар'ерызм — невымернае зло. Нельга iсьцi па трупах, толькi каб дасягнуць сваей мэты у жыццi, Асабліва небяспечная гэта з'ява ва ўмовах таталітарнага рэжыму, бо, кали такия людзи апыноуваюцца ва уладзе, яны нi перд чым не спыняцца дзеля дасягнення свих мэт, нават утрымання улады.

     Праз  дыялог Гукана з Тарасавым, сакратаром райкома партыі, пісьменнік сцвярджае ісціну, што здольны перагледзець свае ўчынкі, пакаяцца, змяніцца да лепшага толькі людзі. Людзи ж, як Гукан не зменяцца николи. Яны баяцца тольки страты пасады, да якой ішлі. Усе намаганні Тарасава абудзіць у Гукане сумленне, прымусіць яго прызнаць сваю віну і пакаяцца—марныя. Гукан здольны толькі на самаапраўданне, а не на пакаянне.

     Шамякин закранае тэму рэабiлiтацыi ахвяр сталінскага і баль-шавіцкага генацыду. Шамякин не мог у той час не мог не закрануць гэтую тэму, бо яе актуальнаць закранала усе насельнiцтва. Ен не мог i iлгаць у адлюстраваннi таго як ганьбiлi страну i людзей, як ламалi чалавечы лес, бо  гэта было супраць яго iснасьцi. Ен не мог паграшыць супраць прауды.

     На  фоне усяго гэтага  захапляе сяброўствам Яраша і Шыковіча. Гэта цёплыя, шчырыя адносіны паміж сябрамі, знешне такімі рознымі. Назіраючы, магчыма пaгадзiцца з пiсьменнiкам, што сяброуства мае быць памiж самымi розным людзьмi: паміж тоўстым і тонкім, высокім і нізкарослым, імпульсіўным і стрыманым, але галоўнае паміж імі павінна быць агульным — сумленнасць. Менавiта сяброуства  и шчырае жаданне дапамагчы кируе Шыковичам, кали ен вядзе свае пошукі ў архіўных дакументах. Цана, якую заплацілі Яраш і Шыковіч за свае чалавечныя памкненні і парыванні вельми дарагая. Абодва пазбавіліся дачаў, Шыковіча «выкачалі» ў брудзе, а ў Яраша ледзь не развалілася сям'я.

     Шамякiн, так сама, спрабуе данесьцi, што галоунае у чалавечым жыцци-гэта сям'я. Гэта вялiкае шчасьце и вялiки скарб кожнага чалавека. Гэта жыццевая апора и падмурак ва усiх жыццевых абставiнах и у той жа момант яна патрабуе вельмi шмат намаганняу, каб зрабиць яе шчаслiвай. На  сям'i трымаецца грамадства. Сям'я — надзейны тыл і прыстанак чалавека, выток усяго людскага ў ім. Сям'я и каханне звязаны у адно. Зносiны памiж людзьмi, закаханымi адзiн у аднаго, патрабуюць дэлiкатнасьцi i цярпення, а так сама паваги. Толькi гэта дапаможа захаваць сям'ю на усе жыцце чалавека.

     Шамякiн надае вялiкае значэнне жаночым вобразам у сваим рамане. Вобразамі Галіны Адамаўны і Валянціны Андрэеўны пісьменнік славіць жаноцкасць, пяшчоту, любоў, клопат пра дзяцей, сцвярджае, што ахоўніцай сямейнага ачага з'яўляецца жанчына. Пiсьменнiк паказвае роль жанчыны. Ад яе залежыць лад, згода ці, наадварот, бязладдзе ў сям'і . Многiя беларускiя письменники звяртаюцца да вобраза жанчыны. Шамякин малюе вельмi яркi i зазапляючы вобраз. Увесь вобраз дзяучыны пранiзаны любовую пiсьменнiка да яе.

     Гэтым вобразам, письменнiк сцьвярджае, што галоунае-гэта унатраннае напауненне чалавека. Шамякiн iмкнецца да таго, каб моладзь сама дайшла да таго, што духоўная прыгажосць дзяўчыны, яе паводзіны, яе мудрасць у многім вызначаюць паводзіны мужчыны, здольны паўплываць на яго душу, садзейнічаць яго сталенню. Як мужчына вызначаецца адносінамі да жанчыны, так жанчына вызначаецца сваімі паводзінамі, сцвярджае ўсім сваім творам пісьменнік.

     Жаночыя вобразы не толькi у пiсьменстве, але i у мастацтве уплываюць на сьвет. Такiя жаночыя вобразы мастацтва як Мадонна, Мона Лиза i iншыя робяць акружаючае наваколле болей сьветлым и шчырым. Жаночая прыгажосць здольна ўплываць на свет і ўдасканальваць яго.

     Пiсьменнiк выкарыстоувае мастацкiя вобразы у рамане, каб праз их выказаць сваю жыццевую пазiцыю, каб данесьцi свое погляды да чытачоу. Усе мастацкія вобразы ў рамане яркiя i бачна, што у их пiсьменнiк уклау частку свайго сэрца, сваей душы.

     Вобраз тагачасная моладзi абяднаны у вобразе Славіка Шыковіча. Аутар спрабуе  паказаць, як няпроста быць маладым. Як складана зрабiць выбар, за якi у далейшым не будзе сорамна . Склада знайсьцi сваю дарогу у жыццi, нават калі твае бацькі сапраўды прыстойныя і сумленныя людзі, як цяжка расці чалавеку, як на рост ці на яго запаволенне можа паўплываць выключна ўсё, нават нейкая, здавалася б, дробязь. Складана вырасьцi добрым, сумленным чалавекам, быць здольным перагледзець і свае ўчынкі, і свае каштоўнасці.

          Аутар спрабуе  менавіта праз вобраз Славiка  паказаць адну з галоуных праблем рамана — праблема бацькоў і дзяцей. Бацькi Славiка шукаюць адказу на пытанне, чаму так атрымалася, што іх сын расце пустадомкам, цынікам і хуліганам. Бацька — інжынер чалавечых душ, а на душу сына амаль ніякага ўплыву не аказвае. Маці — сейбіт разумнага, добрага, вечнага. Бацькi клапацiлiся аб iм усе жыцце, але не здолелi выхаваць яго у духоуным плане. У тых умовах, калi гаварылi адно, думалi другое, моладзi зразумець чаму так было цяжка. У такiх мовах не дастакова было тольки задавальненне  физичных патрэб дзiцяцi. Бацькi iмкнуцца здрабiць усе, але не здольны толькi паразумець духоуны сьвет юнака. Шамякiн сьцьвярджае, што калi такое паразуменне есьць тады і дзеці маюць магчымасьцт пауплываць на бацькоу. Вядома ж, праца, годнае акружэнне таксама паўплывалі на Славіка. Але наўрад ці магло наогул з'явіцца захапленне велічнасцю праграмы пабудовы камунізму. Славік быў уражаны, што усе гаварылі з такой палымянасцю пра маральны кодэкс. Але ж у Славіка заўсёды ў душы быў справядлівы пратэст супраць неадпаведнасці паміж тым, што чуў і што бачыў. Наўрадці словы, што пачуў ён на камсамольскім сходзе, яго уразили, ци прымусили яго дзейничаць.

       Нягледзячы на тое, што твор  пiсауся пад уплывам и ва умовах  пяцiдзесятых гадоу, пад уплывам становишча, у яким знаходзiлася на той момант наша краiнра, гэта не здольна паменьшыць яго мастацкай якасьцi. Галоўная у кнiгах Шамякiна жыццевасьць сюжэту, тэмы, якiя хвалявалi чалавека и будуць хваляваць зауседы. Творы Шамякина прайшли выбрабаванне часам i не страцiлi сваей актуальнасьцi.

     .