Дипломатиялық келіссөздерді жүргізу

Екінші кезенді рамалық келісімдер деп атауға болады. Келісім  тағы  қақтығысты шешу үшін  жаугершілік емес құралдарға бару міндетін бекітеді, қақтығыстың  кейбір салдарларын  тойтара бастайды. Солай  келе,  келіссөздердің күн тәртібі жасала бастайды.

Рамалық келісімдер  тұрақты және  тұрақсыз  болып келеді. Тіпті  барлық тараптар оларға қол қойғанның  өзінде де тығырыққа тіреліп тұрақты болмай калады, ондай жағдай тараптардың біреуінің басшысы аяқ астынан қайтыс болғанда немесе  билік басына  басқа кісі келгенде болады.

 Үшінші кезең – келісімдерді  орындау кезеңі болып табылады, солардың нәтижесінде, рамалық   келісімдер жетілдіріледі. Британ зерттеушілері Майелл, Рамсботэм және  Вудхауз  қақтығысты  шешудің  бес әдісін көрсетеді. Бұл типологияға эгоцентризм немесе  басқалардың  қамын ойлау жатады. Тарап  «бақталастық» мүдделерімен санаспай, тек өз мүдделеріне қол жеткізуді қарастырады. Алайда,  бақталастық орнына  жеңілдікке (уступка) келуі мүмкін, жеңілдік дегеніміз басқа тараптың мүддесін ойлау,  мүддесіне  қамқорлық жасау. Сондай-ақ қақтығыстан кашпауға да, қақтығыстан шегінуге де болады, ол «эгоцентризм» осі және басқалардың қамын ойлау осі деп аталады.

Келесі, төртінші әдіс – алтын орта,  өзінің  «мен» және басқаның, мүдделерінің ішінен компромисс іздеу.

Ең соңғы, қақтығысты шешудің бесінші әдісі - көптеген  мамандармен қарастырылатын приоритетті әдіс, оның  мәні өзінің  мүддесі  басқаның мүддесімен тең бөлу. Дәл осының арқасында   конструктивті түрде тойтаруға және проблеманың оптималды шешімін табу  импульсі  пайда болады.

Жүйелей келе,қақтығыстарды шешудің бірнеше әдістері бар.Олар:приоритетті,біртіндеу,келісімдерге келу тағы сондай-сондай.Олардың барлықтары да қақтығыстарды шешуге,реттеуге бағытталған.

     

 2.4 Келіссөздердің корытынды құжаттары

 

        Келіссөздер  құжаттарды қабылдаумен  аяқталып, олардың қорытылары бойынша пресс-конференциялар өткізіледі.

Құжаттардың негізгі түрлеріне  келісімдер, келісімшарттар, Конвенция, протокол, декларация, коммюнике жатады. Кейбір уағдаласушы тараптар ноталар және хат алмасулармен айналысады. Бұл құжаттар халықаралық құқықтың субъектерлері арасында өзара құқықтар мен міндеттерді бекітеді.

Қорытынды құжаттың тарихи түрі - келісімшарт болып табылады. Қатысушылар санына байланысты  келісімшарттар  екіжақты және көпжақты болады. Көпжақты келісімдер ашық (басқа  мемлекеттердің қосылуы мүмкін) және  жабық (қатысушылардың  келісімімен ғана  соңдай келісімшарттарға қосылу мүмкін) болып бөлінеді. Қосымшалармен,кейде протоколмен рәсімделеді.

Протоколдын өзі дербес құжат сипатында бола  алады. Келісімшарт  преамбуладан (қатысушылар, мотивтері, мақсаттары, принциптері), нақты баптардан, қаулылардан, сондай-ақ  қорытындылардан тұрады. (әрекет мерзімі, ұзарту тәртібі немесе әрекетті тоқтату). Үлкен  саяси  мәні бар келісімшарт - пакт деп аталады. Олар ұжымдық қауіпсіздік мәселелерін реттейді, өзара көмек және  ынтымақтастық мәселелерін, сонымен қатар мемлекеттік қатынастардың  сыртқы саяси принциптерін қарастырады.

Келісімдер мен  Конвенциялар  (лат. conventio- келісім) – экономикалық, саяси, әскери т.б. сфералардағы қандай-да бір арнайы мәселелер бойынша  мемлекеттер арасындағы қатыныстарды реттейді.

Ең маңызды көпжақты  конвенциялар – 1815 және  1961 жж  Вена Конвенциялары.

Коммюнике (лат.сomuniko-хабарлаймын) – мемлекеттер саясатының принциптері  мен позициялары туралы  ақпаратты  сипаттағы құжаттың бірі.

Көпжақты келісімдер екі  және  одан  да  көп тілдерде,  ал екіжақты келісімдер  уағдаласушы тараптардың тілінде жасалады. Мәселен,  БҰҰ эгидасымен  болатын келісімдер  ағылшын, француз, орыс, испан және қытай бес тілдерінде болады. Құжатқа  қол  қоярда кезде парафирлеу (әрбір беттте инициалдары тұрады) болады.

Құжатқа қол қойылғаннан  кейін парламент немесе  мемлекет басшысы ратификациялайды. Келісім  ратификацияланған  грамоталармен  алмасқан сәттен бастап  күшіне енеді немесе мемлекет-депозитариясына сақтауға берген   сәттен бастап. [10, с, 60].

Қорыта айтқанда,қабылданған құжаттарды қақтығыстардың нәтижесі ретінде қарастырсақ болады.Яғни қақтығыстар белгілі бір құжатқа қол қоюменаяқталады.Құжаттардыңтүрлері:Конвенциялар,декларациялар,меморандумдар және тағы да басқалары.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                         

 

 

 

                                             ҚОРЫТЫНДЫ

 

        Халықаралық қатынастарды реттеуде дипломатиялық келіссөздердің рөлі жоғары. Қазіргі кезде аймақтық қақтығыстарды шешуде көп таралған келіссөздердің бірі үшінші тараптың көмегін-делдалдықты пайдалану.

Үшінші тарап қақтығысқа не дербес, не қақтығысушы тарапының өтініші бойынша шығады алады.

Үшінші тараптың бірінші міндеті - тараптарды және  қақтығыс проблемасын анықтау.

Үшінші тараптың екінші міндеті  – сол тараптардың өздерін шақыру, және  олардың қарама – қайшы мүдделерін  талқыға салу. Үшінші тарап қақтығысқа  қатысушылардың  біреуіне көмек көрсету үшін  араласпайды,  керісінше оған бейбіт реттеу  мақсатында  араласады.

Үшінші тараптың ықпалы әртүрлі  болады. Ықпал ету құралдарының ішінде екі топ болады:

Бірінші топ -бейбіт шешімді табуға  көмектесетін, көндіретін топ;

Екінші топ - мәжбүрлеу, қысым көрсету  тобы болып табылады.

Бірінші топта  конфликтті реттеудің  бейбіт құралдары бар: ізгі қызмет (добрые услуги); делдалдылық; тергеу және  келісімді комиссия.

Ізгі қызмет және  делдалдық орта ғасырлардан бастап  кең таралған, және 1907 жылы Гаага конвенциясында да  көрініс тапқан. Ізгі  қызмет пен   делдалдық көрсетуде үшінші  тарап  бастамашы болып, өзінің  дауды шешудегі  тиімді шарттарын  ұсынады, қысымды бәсеңдетеді, бірақ оның  дауды  нақты  шешуі,  тараптар үшін міндетті болып табылмайды.

Бақылаушы да тараптар арасындағы қысымды  бәсендетіп, бұрын қабылданған келісімдердің  орындалуын қадағалап отырады.

Қақтығыстарды реттеудің негізгі принциптеріне тоқталып кетейік. Біртіндеу» (постепенность) принципі қақтығысты реттеу процесіндегі маңызды шарт болып табылады. Біртіндеу принципі тараптарды дайындауға рұқсат етеді: көзқарастарды білу, шешімнің әртүрлі нұсқаларын қарастыру, сосын барып, түпкілікті шешімге келуді қарастырады. Одан басқа да бертіндеу принципі тараптардың бір-біріне деген сенімін арттырады. Бір келісімге  келгеннен кейін, олар  екішісіне  көшеді. «Біртіндеу»  принципі әрқашанда   қолданыла бермейді, егер де оқиғалар тез қарқынмен дамып кетсе, қақтығысты  біртіндеп реттеу жолдары орынсыз болып қалады береді.

Келіссөздер – дипломатиялық  қызметтің негізгі формаларының бірі болып табылады. Халықаралық  келіссөздер көптеген халықаралық  мәселелерді шешудің негізгі құралы ретінде шыға алады.

Келіссөздерді қатаң  жүргізгенде адал емес әдістер де  қолданылады, мәселен алғашқы талаптарды  арттыру, бірақ олардың  жартысын кейінірек шегіндіруге болады. Ондай кезде өз позициясында да өтірікті  қолданады. Ол дегеніміз, салями әдісі партнерді өз позициясын бірінші  болып аштыруын қарастырады, ал өз  мақсаттары туралы ақпаратты, өте  кішкентай  порциямен білдіруді қарастырады (колбасаны өте жұқа кескендей «салями» принципі).

                        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                       Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1. Исраэлян В.Л. Дипломаты лицом к лицу. – М., 1970. -352с.
2. Фишер Р., Юри У. Путь к согласию или переговоры без поражения. – М., 1992.-158с.
3. Дипломатический вестник. – 1992. - № 6. -106с.

4.Захарова Л.М. Коновалова А.А. Основы дипломатической и консульской службы. – М., 2001.-180 c.

5.Дипломатический словарь. Т. І. – М, 1984.-327с.

6.Арыстанбекова А. Казахстан и ООН – Алматы, 2002.-434с.

7. Матвеев В.М. Дипломатическая служба США. – М., 1987. – 191с.

8.Матвеев В.М. Дипломатическая служба Англии. – М., 1990.-211с.

9.Ковалев А. Азбука дипломатии. – М., 1993.-284с. 

10. Загорский А.В., Лебедева М.М. Теория и методология анализа международных переговоров. -  М., 1989. -106с.