Халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидалары

Тек 2009 жылдың өзінде “Жол карта-сы”  шеңберінде 754 инвестициялық жобалар  бойынша 37971 жұмыс орындары ашылды, оларға 34658 жұмысшы орналасты, 1864 адам қысқа мерзімдік қайта даярлау  курстарында оқытылды, нысаналы топтарға арналған 8695 әлеуметтік жұмыс орындары ашылды, «Жастар практикасына» жұмыссыз жүрген 14971 жас маман еңбек дағдысын жетілдіруге жіберілді.2010 жылы да бұл  жұмыстар өз жалғасын тапты. Жалпы, жұмыспен қамту стратегиясын жүзеге асыру  мақсатында 441 инвестициялық жобаларды  іске асыру нәтижесінде 20 014 жаңа жұмыс  орындарының ашылуы жоспарланды. Жобаларды  жүзеге асыруға 18 587,9 млн. теңге қарастырылған, оның ішінде республикалық бюджет қаржысы  есебінен – 12 114,9 млн. теңге, облыстық бюджеттен  – 6 473,0 млн. теңге. Ағымдағы жылдың 1 қарашасына 17 963,0 млн. теңге немесе жылдық жоспардың 96,6 пайызы игерілді. Есепті кезеңде 20 133 жаңа жұмыс орындары құрылды, оларға жұмыспен қамту органдарының жолдамаларымен 16 540 адам жұмысқа орналасты. Жұ-мысшылардың  орташа жалақысы 31,5 мың теңгені құрады. 333 нысанда құрылыс-жөндеу жұмыстары  толығымен аяқталды, оның ішінде 111-і  тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саланың  меншігінде болса, жол жөндеу жұмыстарындағы 133 нысанда, мектеп, аурухана және басқа  да әлеуметтік нысандардағы жөндеу жұмыстары  жүр-гізілген 85 нысанда, сондай-ақ, мәдениет саласындағы 4 нысанда құрылыс жұмыс-тары аяқталды.Жалпы, «Жол картасы» төрт негізгі  бағытта жүзеге асырылуда. Тұрғын үй-коммуналдық  шаруашылық нысандарындағы жөндеу жұмыстары  ба-ғытында 204 инвестициялық жобаларды  іске асыруға жалпы 8 663,5 млн. теңге  қаралған. Оның ішінде су шаруашылығы  бойынша 15 каналға күрделі құрылыс  жұмыстары жүргізілсе, 44 нысанға  ағымдағы жөндеу жұмыстарын жүргізу  жоспарланған. Оның нәтижесінде 20 654 гектар суармалы жер ауылшаруашылық айналымына қайта қосылады, 388 шақырым су шаруашылығы  нысандардың су өткізу қабілеті жақсарып, құрылыс кезінде жергілікті жерден 3276 адам үшін жаңа жұмыс орындары ашылады  деп жоспарлануда. Атап айтқанда, Бәйдібек ауданындағы 10,5 шақырым «Комсомол» және «Тасқұдық» каналдары қалпына  келтіріліп, 1493 га суармалы жер ауыл ша-руашылығы айналымына қосылды, жер-гілікті  жерден 155 адам жұмысқа тартылды. Ауызсу саласындағы 23 нысанның құ-рылыс жұмыстарына 2,1 млрд.теңге қаржы бөлініп, 1771 жұмыс  орны ашылды, ал 99 елді мекеннің ауыз су құбыры жүйелеріне ағымдағы жөндеу жұмыстарына 1,2 млрд. теңге қаржы бөлініп, 874 адам жұмыспен қамтамасыз етілді. Электр қуатымен және газбен қамтамасыз ету мақсатында Шардара ауданындағы Құйған ауылын электрмен жабдықтау жобасына жалпы 8,0 млн. теңге қаралған. Соның нәтижесінде  елді мекеннің 73 тұрғыны бар 12 үй жарықпен қамтылды. Жалпы ұзындығы 8,7 шақырымдық электр желісі тартылды. Сол секілді  Бәйдібек ауданындағы Жоғарғы Жыланды ауылына 13 млн. теңге қаржыға 8,7 шақырымдық желі тартылып, 76 жергілікті тұрғын электр қуатымен қамтамасыз етілді. Түлкібас ауданындағы Амангелді және Жаскешу елді мекендерін газбен жаб-дықтау жұмыстарына 236,7 млн. теңге мемлекеттік қаржы қаралып, бүгінде бөлінген қаржы толығымен игерілді, 271 жаңа жұмыс орындары құрылды. Жобаны іске қосу нәтижесінде жоғарыда аталған елді мекендерде 5 281 үй табиғи газбен қамтылды. «Жол картасының» екінші бағыты – жол жөндеу салсында 137 нысандарда қайта құру, жөндеу жұмыстарына 5 189,8 млн. теңге қаржы қаралып, 5 731 жұмыс орны құру жоспарланған, нәтижесінде 593,4 км жол жөнделеді деп күтілуде.«Жол картасы» бағдарламасы бойынша көзделген 5731 жаңа жұмыс орындары ашылып, оларға 4754 адам жұмыспен қамту орталықтарынан тартылды. Жалпы, 133 нысанда жол құрылыс жұмыстары то-лығымен аяқталып, пайдалануға берілді.Айта кету қажет, жаңадан салынған немесе жөндеуден өткен жолдардың құ-рылыстарына барлық құрылыс материал-дарының 90 пайыздан астамына отандық материалдар қолданылды: қазіргі кезде облыста асфальт өндіретін 21 зауыт, қиыр-шық тас өңдейтін 17 карьер жұмыс істеуде.«Жол картасының» аясында мектеп, аурухана және басқа да әлеуметтік ны-сандардағы жөндеу жұмыстарымен 95 нысан қамтылған. Бұл бағыт бойынша бюджеттен 4 469,6 млн. теңге қаржы қаралып, 49796 жұмыс орны ашу көзделген.

Білім салалсындағы 58 нысанда, денсаулық сақтауда 29 нысанның 21-інде құрылыс жұмыстары аяқталды.2010 жылы әлеуметтік қорғау саласындағы 3 медициналық-әлеуметтік мекемелерінде (Түркістан, Көксәйек психоневрологиялық және Көксәйек жарымжан балаларға ар-налған медициналық-әлеуметтік меке-мелері) күрделі  жөндеу өтті. Аталған әлеуметтік нысандарда жоспарға сәйкес бірінде су тазарту  стансасы және қазандық желілері ауыстырылса, екіншісінде кір жуу, монша кешендері  толығымен жаңартылды. Нәтижесінде  мемлекет қамқорлығындағы-лар экологиялық  зардап шекпей, әлеуметтік-тұрмыстық  жағдайы жақсарған, құрғақ, таза мекемелерде  тұрып жатыр, санитарлық-гигиеналық талаптарға сай монша, кір жуу  кешендерімен қамтамасыз етілді. «Жол картасы» бағдарламасы аясында спорт  саласындағы 4 нысанның күрделі жөндеуден  өтуі нәтижесінде облыстың спорт  көрсеткіштері артып отыр. Жыл  басынан бері облыс спортшылары  спорттың 44 түрі бойынша ҚР чемпионаттары  мен біріншіліктеріне қатысып 257 алтын, 206 күміс, 210 қола медаль жеңіп алды. Жоғары спорт шеберлігі мен спорт  резервін дайындау бойынша 2010 жылдың 8 айында 17 халықаралық спорт шебері, 122 Қазақстан Республикасының спорт  шебері, 388 спорт шеберіне үміткер  спортшылар дайындалды. Сонымен қатар  «Жол картасы» бағдарла-масы аясындағы  төртінші бағыт — әлеумет-тік-мәдени саласындағы 5 нысанда жөндеу жұмыстары  жүргізілді.

Инвестициялық жобаларға  сәйкес тиісті жұмысшы мамандығы  жоқ 1000 адам қыс-қа мерзімдік қайта  даярлау курстарында оқытылып шықты, 3 айлық курстарды аяқтағандардың 980-ні инвестициялық жобалар бойынша тұрақты жұмыспен қамтылды. «Жол картасы» бағдарламасының аясында еңбек рыногындағы қажетті сылақшы-бояушы, консервілеу операторы, аспаз, шаштараз, фермер тағы да басқа мамандықтар бойынша кәсіби оқыту жұмыстары кең көлемде жүргізілді.

«Жол картасының» шеңберінде облыста 2551 әлеуметтiк жұмыс орнын  ашуға республикалық бюджеттен 306,1 млн.теңге қаралды. Әлеуметтiк жұмыстың мерзiмi 6 айға созылады. Оған қатысушылардың орташа айлық жалақысы 35-40 мың теңгенi құрады. Оның 50 пайызы мемлекет тарапынан, қалғаны жұмыс беруші есебінен төленеді.Оралмандарды, мүгедектерді, жалғыз-басты және көпбалалы  ата-аналарды, аз қамтамасыз етілген  азаматтарды, әс-керден келгендерді, түзету мекемелерінен босағандарды т.б. санаттардағы азаматтарды біріктіретін нысаналы топтарға арналған 2881 әлеуметтік жұмыс  орындары 2010 жылдың 1 қарашасына 337 кәсіпорында  ашылып 286,1 млн. теңге толығымен игерілді.Әлеуметтік жұмыс орындарына қатысқан жұмыссыздардың 398-і немесе 14 пайызы тұрақты жұмысқа  орналасты. Нысаналы топтағы жұмыссыз азаматтар ауыл шаруашылық, тұрғын үй-коммуналдық қызмет көрсету және байланыс, сауда салаларында уақытша  жұмыс атқарды. Мысалы, Сайрам ауданындағы  ЖК «Райымкулов З», СТК «Болашақ», СТК «Базар Капка» кәсіпорындарына, Сарыағаш ауданындағы СТК «Даму», ШҚ «Алтын сәуір», СТК «Көктерек» сияқты мекемелерде жұмыс атқарса, Шымкент  қаласында әлеуметтік жұмыс орындары негізінен тұрғын үй-коммуналдық  қызмет көрсету, құрылыс кәсіпорындарындағы жұмыстарына қатысты.Биыл да «Жол картасы» шеңберінде «Жастар практикасы»  бағдарламасы ұйым-дастырылды. Бұл  бағдарламаға сәйкес 2009-2010 жылдары  жоғары оқу орындарын, колледждер мен  кәсiптiк лицейлердi бiтiрген, бірақ  қазіргі кезде жұмыссыз жүрген 6249 жас мамандарды жұмысқа тарту  көзделген: жұмыс мерзiмi 6 ай, жалақысы ай сайын бюджет есебінен 20,0 мың  теңге. Осы мақсатқа республикалық  бюджеттен 749,9 млн.теңге қаралды. Бүгінгі  таңға «Жастар практикасы» бойынша 1911 кәсіпорынмен келісім-шарттар жасалып, оларда еңбек дағдысын алуға жұмыссыз жүрген 8729 жас маман жіберілді.Әрине, жолданған жастардың зерек те ынталы белгілі бір бөлігі өздері барған кәсіпорындарда өздерінің біліктілігін дәлелдеді: жалпы бағдарламамен  қамтыл-ғандар жастардың 190-ы тұрақты  жұмыс-тарға орналастырылды.

Атқарылған жұмыстардың  нәтижесінде, 2010 жылдың 3 тоқсанына  облысымыздағы жұмыссыздық деңгейі 5,8 пайызды құрап, жылдың басындағы  көрсеткішпен салыстырғанда 0,8 пайызға  төмендеді.

Бүгінде «екі қолға бір  күрек» іздегендердің кәсіптік оқыту  арқылы оларды жұмысқа орналастыру  мақсатында елімізде «Жұмыспен қамту-2020»  бағдарламасы жүзеге асырылуда. Аталмыш  бұл бағдарламаның негізгі мақсаты  – тұрақты және нәтижелі жұмыспен қамтуға жәрдемдесу арқылы халықтың табыс деңгейін арттыру болып  табылады. Бағдарлама аясында сұранасқа  ие мамандықтарға қайта оқытуға  мүмкіндік бар. Бұл бағдарлама аудан орталығында жылма-жыл өз жалғасын табуда. Аталмыш бағдарлама арқылы пайдалы кәсіп көзін тауып оны әрі дамытамын деушілердің қатары көбеюде. Аудан бойынша «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасының жай-жапсары жөнінде Байғанин аудандық жұмыспен қамту орталығының директоры Нұрғизат Есқалиевтен білген едік.— «ҚР Үкіметінің 2011 жылғы 31 наурыздағы №316 қаулысымен бекітілген «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасы 4 бағыттан тұрады. Бірінші бағыт аясында кәсіптік оқыту арқылы жұмысқа орналастыру, «жастар бағдарламасы» және уақытша әлеуметтік жұмыс орындары көзделеді. Ал екінші бағыт бойынша ауылда кәсіп ашып, жеке ісін жүргізгісі келетіндерге жәрдем жасалады. Сол сияқты үшінші бағыт тұратын жері бойынша келешекте жұмысқа орналастыру немесе бизнесті дамытуға мүмкіндік жоқ болғандықтан бағдарлама арқылы ондай адамдардың әлеуеті төмен елді мекеннен экономикасы дамыған өңірлерге көшуіне мүмкіндік қарастырылған. Сонымен қатар төртінші бағыт инфрақұрылым жасату кезіндегі нысандарға жұмысқа жіберу.Бірінші бағытта 2012 жылға әлеуметтік жұмыс орнына бөлінген 6 млн 780 мың теңге қаражат өз мәнінде игерілуде. 24 жеке кәсіпкер немесе шаруа қожалықтарымен келісім-шарт жасалып, уақытша алынған жұмысшылардың жалақысы субсидия арқылы төленуде. Яғни жұмысшы жалақысының 50 пайызын біздің мекеме 50 пайызын жеке кәсіпкер береді. Бұл бағыт бойынша 24 кәсіпкердің қарамағына 49 адам жұмысқа орналастырылды. Былтырғы жылмен салыстырғанда 26 адамға өсіп отыр. Келер 2013 жылға 60 адамды әлеуметтік жұмыс орнымен қамтамасыз етуді жоспарлап отырмыз. Сонымен қатар биылғы жылға Ақтөбе қаласында орналасқан колледждер мен лицейлерге оқуға (кәсіптік оқу, қайта даярлау, біліктілігін көтеру) барлығы 42 адам жоспарланған болатын. Қазіргі таңда 14-і қысқа мерзімді курстарды оқып бітірді. Осы жылдың қыркүйек айында 5 адам оқытылатын болады. 2013 жылға 15 қатысушыны кәсіптік даярлау, 20 қатысушыны қайта даярлаудың қысқа мерзімді курсына оқыту жоспарланып отыр. Осы жылға «Жастар бағдарламасы» бойынша 50 жас маманды жұмысқа орналастыруға 9 млн 292 мың теңге бөлінді. Сондай-ақ, қазіргі таңда 63 жас маман жұмысқа орналастырылды. 2013 жылы 40 жас маманды жастар бағдарламасы арқылы жұмысқа орналастыру жоспарда тұр.Екінші бағыт бойынша шағын несие беру, өндірістік инфрақұрылымды дамыту, консультативтік қызмет көрсету, кәсіпкерлік негіздеріне оқыту сияқты мемлекеттік қолдау көрсетіледі. Ол бойынша биыл ауданда 8 адам оқытылды. Былтырғы жылы 22 адам кәсіпкерлік негіздеріне оқытылды. Қазіргі таңда «Ақтөбе Ауыл Микрокредит» ЖШС арқылы бұл мәселе қатаң бақылауға алынып отыр. «Бір құмалақ бір қарын майды шірітеді» демекші бүгінде азаматша Г. Ниязова биылғы несие алушыларға зиян келтіруде.Биылғы жылы да «Ақтөбе Ауыл Микрокредит» ЖШС несиені 7,5 % несие берілетін болады. 2012 жылы микрокредит алуға 44 млн 500 теңге, ИКИ (инженерлік коммуникациялық инфрақұрылым) жасатуға 15 млн 500 мың теңге бөлінді. Бұл бағытта да жұмыстар жасалуда. Атап айтқанда мал шаруашылығына 14 адам, тігін шеберханасына 1 адам, жол бойы қызметі (қонақ үй) 2 адам, кафе-асхана, наубайхана ашуға 1 адам, шаштараз -1, автокөлік жөндеу-2, жиһаз, пластик терезе жасау -2 адам. Қазіргі таңда жоғарыда аталып өткендердің 13-і 26 млн теңге көлнміндегі несиелерін алып, өз істеріне жаратуды жоспарлауда. Алдағы 2013 жылға қатысушыға инженерлік-инфрақұрылымнан жәрдем беру жоспарланып отыр. Микрокредитке қажетті сома жыл аяғындағы сұранысқа сәйкес көбеюі мүмкін.Бағдарламаның үшінші бағыт шеңберінде тұратын жері бойынша келешекте жұмысқа орналастыру немесе бизнесті дамытуға мүмкіндік жоқ болғандықтан, бағдарлама арқылы ондай адамдардың экономикасы дамыған өңірлерге көшуіне мүмкіндік қарастырылған. Бұл өз кезегінде еңбек ресурстарының ұтқырлығын арттыруға ықпал етеді. Яғни, өз бетінше жұмыспен айналысушылар, жұмыссыздар не еңбекке жарамды табысы аз адамдар санаттарынан әлеуеті төмен елді мекендерден экономикалық даму орталықтарына көшуге мемлекеттік қолдау көрсету. 2012 жылға әлеуметі төмен елді мекеннен әлеуеті жоғары елді мекенге 6 отбасын көшіру жоспарланып отыр. Ақтөбе облысының жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының» тапсырмасына сәйкес, Ақтөбе қаласынан салынатын үйлерге көшетін 6 отбасы комиссияға салынып, алдағы уақытта толық шешімін таппақ.Ал төртінші бағытқа тоқталар болсақ, биылғы жылы «Жұмыспен қамту - 2020» бағдарламасына енгізілген бағдарламаны жүзеге асыру барысында ауылдық елді мекендерді дамыту болып табылады. Яғни, төмендегідей инфрақұрылымдық жобалардың жүзеге асыру үшін беріледі. Атап айтқанда коммуналдық және көліктік инфрақұрылымды қайта өңдеу, орта және ағымды жөндеу жұмыстарына (су жүргізу, канализация, газ, жылу, электрмен қамтамасыз ету жүйелері, елді мекен және ауыларалық жолдар), әлеуметтік инфрақұрылымдарды қайта өңдеу, түбегейлі, орта және ағымдағы жөндеу жұмыстарына (білім, денсаулық, әлеуметтік, мәдениет, спорт, бос уақыт және демалыс орындары), абаттандыру (көшелерді жарықтандыру мен көгалдандыру, иесіз қалған нысандарды жою, қатты тұрмыстық қалдықтар полигоны, кіші архитиктуралық формаларды, қоршауларды, балалардың ойын алаңдарын жасақтау) салалары бойынша 23 адамға беріледі деп жоспарланып отыр. Осы бағыттар орындалған жағдайда жұмыссыздардың 50 пайызы жұмыспен қамту орталығының жолдамасы арқылы жұмысқа орналасатын болады. Аталған жаңа бағыт ҚР Үкіметінің 30.03.2012 жылғы №378 Қаулысымен бекітілген. Алайда ауданға төртінші бағыт алдыңғы жылдың еншісінде.Халқымыздың әлеуеті жақсармай жұмыссыздардың саны азаймай, еліміз алға қарай қарыштап дами алмайтыны, экономикамыздың көтерілмейтіні белгілі.