Іс-әрекеттің қылмыс екенін жоятын мән-жайлар

     2). егер қылмыстық бұйрықты не  өкiмдi орындаушы адам мұндай бұйрықтың  не өкiмнiң қылмыстық мəнiн ұғынбаса, бiрақ ұғынуға мiндеттi не ұғыну мүмкiндiгi болса, онда ол абайсызда зиян келтiру əрекетi үшiнқылмыстық заңда жауаптылық қарастырылған жағдайда ғана жауапты болуы мүмкiн.  

Қортынды

    Қажеттi қорғану жағдайында қол сұғушы адамға зиян келтiру, яғни қорғанушының немесе өзге бiр адамның жеке басын, тұрғын үйiн, меншiгiн, жер учаскесiн және басқа да құқықтарын, қоғамның немесе мемлекеттiң заңмен қорғалатын мүдделерiн  қоғамдық қауiптi қол сұғушылықтан қол  сұғушыға зиян келтiру жолымен қорғау кезiнде, егер бұл орайда қажеттi қорғану  шегiнен асып кетушiлiкке жол берiлмеген болса, ол қылмыс болып табылмайды.

    Қылмыс  жасаған адамға оны мемлекеттiк  органдарға жеткiзу және оның жаңа қол  сұғушылық жасау мүмкiндiгiн тыю  үшiн ұстау кезiнде зиян келтiру, егер мұндай адамды өзге амалдармен ұстау  мүмкiн болмаса және бұл орайда осы үшiн қажеттi шаралар шегiнен  шығуға жол берiлмесе, қылмыс болып  табылмайды.

    ҚРҚ Кодекспен қорғалатын мүдделерге аса қажет болған жағдайда зиян келтiру, яғни белгiлi бiр адамның немесе өзге де адамдардың өмiрiне, денсаулығына, құқықтары мен заңды мүдделерiне, қоғамның немесе мемлекеттiң мүдделерiне тiкелей қатер төндiретiн қауiптi жою үшiн зиян келтiру, егер бұл қауiптi басқа амалдармен жою мүмкiн болмаса және бұл орайда аса қажеттiлiк шегiнен шығып кетушiлiкке жол берiлмесе, қылмыс болып табылмайды.

      Уәкілетті мемлекеттік орган қызметкерінің не осы органмен қызметтес өзге адамның осындай органның тапсырмасы бойынша жедел-іздестіру шараларын орындауы кезінде заңға сәйкес жасаған әрекетімен ҚРҚ Кодекспен қорғалатын мүдделерге келтірген зияны, егер бұл әрекет бір топ адам, алдын ала сөз байласу арқылы бір топ адам, ұйымдасқан топ немесе қылмыстық қоғамдастық (қылмыстық ұйым) жасаған қылмысты болғызбау, анықтау, ашу немесе тергеу мақсатымен жасалса, сондай-ақ егер құқық қорғау мүдделеріне келтірілген зиян аталған қылмыстармен келтірілетін зиянға қарағанда онша мәнді болмаса және егер оларды болғызбау, ашу немесе тергеу, сол сияқты қылмыс жасауға кінәлі адамдарды әшкерелеуді өзге тәсілмен жүзеге асыру мүмкін болмаса, қылмыс болып табылмайды.

      Қоғамдық пайдалы мақсатқа қол жеткiзу үшiн орынды тәуекел еткен ретте ҚРҚ Кодекспен қорғалатын мүдделерге зиян келтiру қылмыс болып табылмайды.

    Егер күштеп мәжбүрлеудiң  салдарынан адам өзiнiң iс-әрекетiне (әрекетсiздiгiне) ие бола алмаса, күштеп мәжбүрлеудiң  нәтижесiнде осы Кодекспен қорғалатын мүдделерге зиян келтiру қылмыс болып  табылмайды.

    Өзi үшiн мiндеттi бұйрықты немесе өкiмдi орындау жөнiнде iс-әрекет жасаған адамның осы Кодекспен  қорғалатын мүдделерге зиян келтiруi қылмыс болып табылмайды. Мұндай зиян келтiрiлгенi үшiн заңсыз бұйрық немесе өкiм берген адам қылмыстық жауапқа тартылады. 
 
 

    Əдебиеттер:

1. ҚР Конституциясы
2. ҚР Қылмыстық кодексі 5-ші бөлім
3. Алауов Е.О, Каракетов Ю.И. Как уберечься от преступника. Алматы, 1996
4. Гринберг М.С. Проблема производственного риска в уголовном праве. М., 1963
5. Козак В.Н. Вопросы теории и практики крайней необходимости, Саратов, 1986
6. Козак В.Н. Право граждан на необходимую оборону. Саратов, 1972
7. Рахметов С., Турецкий Н. Необходимая оборона. Алматы, 1996 г.
8. Тишкевич И.С. Условия и пределы необходимой обороны. М., 1969; Тишкевич И.С. Право граждан на задержание преступника. Минск, 1974
9. Ткаченко В.И. Необходимая оборона в уголовном праве. М., 1979
10. Халиков К.Х. Необходимая оборона по советскому уголовному праву. Алма-Ата, 1970
11. Якубович М.И. Обстоятельства, исключающие общественную опасность и противоправность деяния. М., 1979
12. Якубович М.И. Вопросы теории и практики необходимой обороны. М., 1961
13. Паше-Озерский Н. Н. Необходимая оборона и крайняя необходимость. М., 1962
14. Нормативтi актiлер:
15. Қазақстан Республикасының « Жедел-iздестiру қызметi туралы ң 15.09.1994 жылғы Заңы, 25.12.1995 ж, 15.07.1996ж, 2.12.1998ж,29.03.2000ж,16.03.2001ж, 16.07.2001ж, 19.02.2002  ж, 10.07.2002  жылғы өзгертулермен бiрге Қазақстан Республикасының Жоғары Соты Пленумының 23.12.1994  жылғы «  Азаматтардың өмiрi мен денсаулығына қол сұғушылық үшiн жауаптылықты реттейтiн заңдарды соттардың қолдану тəжiрибесi туралы ң қаулысы, 20.12.1996 жылғы өзгертулер мен толықтырулармен бiр