Қаржылық менеджменттің

             

   1.3 Қаржылық менеджмент  басқару жүйесі  ретінде 

   Қаржылық  менеджмент кәсіпкерлік қызмет болып  қарастырылады, яғни қаржылық менеджердің  мамандануына байланысты кәсіпорынның қаржылық қызметі дамиды. Басқару  жүйе ретінде қаржылық менеджментте басқаратын ішкі жүйе, яғни субьект  және басқарылатын ішкі жүйе, яғни басқару  обьекті қарастырылады. Субьектіге жататындар: қаржылық қызметті жүзеге асыратын мамандар тобы, яғни қаржылық менеджмент – жерлер, ал қаржылық менеджменттің обьектісіне: ақшалай қаражаттар, қаржылық ресурстар, капитал айналымы және қаржылық қатынастар жатады. 

   Қаржылық  менеджмент қаржылық ресурстардың қозғалысы  процесіндегі шаруашылық субьектілердің арасында пайда болатын қаржылық ресурстар мен қаржылық қарым-қатынастар қозғалысын басқаруға бағытталған. Қаржылық менеджмент қаржыны басқару  мақсатын өндіру процесінен және соларға  ықпал тигізетін әдістер мен  тәсілдерден және қаржылық механизм тұтқасынан тұрады.

     Сонымен, қаржылық менеджмент  басқару стратегиясы мен басқару тактикасын құрайды.

     Осы мағынада стратегияға қойылған  мақсатқа жету үшін құралдардың  жалпы бағыты мен қолдану әдістері  жатады. Бұл әдіске шешім қабылдау  үшін шектеулер мен нақты анықталған  ережелер жиынтығы сәйкес келеді. Стратегия шешімдердің нұсқауларына  шоғырландырылып келеді.

     Тактика – бұл нақты шараларда қойылған мақсатқа жету үшін қолданылатын нақты әдістер мен тәсілдер. Басқару тактикасының міндетіне оңтайлы шешім және басқарудың әдістері мен тәсілдерін таңдау жатады.

   Қаржылық  менеджмент басқару жүйесі ретінде  екі ішкі жүйеден тұрады: басқарылатын ішкі жүйе немесе басқару обьектісі  және басқарушы ішкі жүйе немесе басқару  субьектісі.

   Қаржылық  менеджментте басқару  субьектісі – бұл ақша ағымын,құн айналымын, қаржы ресурстар қозғалысын және шаруашылық субьектілер арасындағы субьектілер арасындағы қаржылық қатынастарды тудырудың шаралар жиынтығы болып табылады.

   Басқару обьектісі – бұл басқарудың әр түрлі формаларымен жүретін арнайы адамдар тобы (қаржылық дирекция басқару аппараты негізінде, ал қаржылық менеджер басқарушы ретінде).

     Басқарудың  объектісі  мен  субъектісінің  арасында  тура  және  кері  байланыс  болады.  Тура  байланыс – бұл  басқару  объектісіне   субъектіден түсетін   әмір (команда). Кері  байланыс – бұл  басқару  субъектісіне  объектіден    әмірдің  орындалғаны  және  оның    жағдайы  туралы  түсетін  ақпарат.  
     Басқару  объектісі  мен  субъектісінің  жиынтығы   тура  және  кері  байланыстармен   бірге  басқару  жүйесін  құрайды.

   Басқару  жүйесінде  басқару  объектісін  басқарылылатын  жүйелілік, ал  субъектісін – басқаратын  жүйелілік  деп  жиі  айтылады. Басқару  жүйесін  бірқатар  жалпы  шарттары    сипаттайды.  Ең  алдымен  басқарылатын  жүйеліліктің   басқарушы  жүйеліліктің    ықпалымен  өзінің  параметрін (немесе  қасиетін)  өзгертетін  қасиеті  болып табылады.  Бұл  орайда  басқарудың  тиімділігі    үшін  критерийлер  мен  көрсеткіштер  қажет,  олардың  ішінде  басқару  объектісінің    іс-қызметінің    маңызды  параметрін   неғұрлым  толық  көрсететіндер. 

   1.4 Қаржылық менеджмент - басқару кешені  түрінде 

   Тәжірибеде  қолдануда қаржылық менеджмент әр түрлі  қаржылық активтерді басқарумен байланысты, олардың әрқайсысы басқару әдістерді  және қаржылық нарықта сәйкес арнайы шоттарды пайдалануды қалайды. Сондықтан  қаржылық менеджментті күрделі басқарушы  кешен ретінде қарастыруға болады; ол өзіне мыналарды қосады:

• тәуекел – менеджмент;
• несие операцияларының менеджменті;
• бағалы қағаздар операцияларының менеджменті;
• валюталық операциялардың менеджменті;
• қымбатты металл мен қымбатты тастар тастар операцияларының менеджменті;
• жылжымайтын дүние – мүлік операцияларының менеджменті;

   Қаржыларды  басқару белгілі бір мезім  аралығында жүзеге асады. Уақты факторы  қаржылық басқарудың мақсаттарына және бағыттарына әсер етеді. Қаржылық менеджмент уақыт факторы бойынша келесідей  бөлінеді:

• стратегиялық менеджмент;
• жедел – тактикалық менеджмент.

   Стратегиялық  қаржылық менеджмент инвестицияларды  басқаруды қамтамасыз етеді. Ол таңдалған  стратегиялық мақсатты іске асырумен тығыз байланысты. Стратегиялық қаржылық менеджментең алдымен мыналарды  қалайды:

• күрделі қаржы салымдарының жобасына қаржылық баға беру;
• инвестициялық шешімдерді қабылдауға критерийлердің таңдалуы;
• күрделі қаржы салымдарын салуда оптималды нұсқауды таңдау;
• қаржыландыру негіздерін анықтау.

   Инвестицияны  бағалау әр түрлі критерийлердің көмегімен жүзеге асады, олар әр түрлі  формада болуы мүмкін. Мысалы, күрделі  қаржы салымдарын оңтайлы салу, егер:

• күрделі қаржы салымдарының пайдасын жобаға салу деңгейі депозит кірісінен асатын болса;

     Барлық инвестиция уақыт ағымымен  жүреді, сондықтан стратегиялық  менеджментте уақыт факторының  әсерін қарастыру қажет:

• ақша құндылығы уақыт өткен сайын төмендейді;
• инвестициялық кезең ұзақ болған сайын, қаржылық тәуекел дәрежесі жоғары болады.

     Сондықтан стратегиялық қаржылық  менеджментте мынадай әдістер  қолданылады:

• ақшаның пайдаға айналуы;
• ақшаның дисконтталуы;
• компаундинг;
• қаржылық тәуекел дәрежесін төмендету әдістері.

   Жедел – тактикалық қаржылық менеджмент кәсіпорында ақша қаражаттарының жеткілікті мөлшерінің болуын қамтамасыз етеді. Ақшаның  жеткілікті “кәш флоу” көрсеткішімен  анықталады. Ақшаның жеткіліктілігін  басқару төмендегі жағдайларға  бағытталған:

• қаржылық міндеттерді орындауға жеткілікті ақша сомасын қамтамасыз етуге;
• күрделі қаржы салымы ретінде уақытша бос қолма – қол ақшаларды пайдаланудан жоғарғы табыстылыққа жетуге.

   Ақшаның жеткіліктігін басқару 3 мақсаттан  тұрады:

• қолма – қол ақшалардың түсу жылдамдығын күшейту;
• ақша төлемдерінің жылдамдығын төмендету;
• қолма – қол ақша салымынан максималды қайтарылымдықты қамтамасыз ету;

   Әр  мақсаттың өз басқару әдістері бар.

     Бірінші мақсат – бұл ақша құралдарын тез жинауға мүмкіндік беретін әдістер.

   Дебиторлық  борышты басқару мынаны қадағалайды: біріншіден, айналым құралдарын басқару, екіншіден, анықталмаған дебиторлық борыштарды бақылау, үшіншіден, дебиторлық борыш  сомасын төмендету. Дебиторлық борышты  басқару оның ұзақтылығын бақылауды  құрайды. Осыған байланысты, дебиторлық қарыздың пайда болу мерзіміне дейінгі  топтарды құрау: бір айға дейін, үш айға дейін және т.б.

   Екінші  мақсатты орындау үшін төлемдердің мерзімін ұзақтату әдістері кіреді, мысалы, инвестициялық салық.

   Үшінші  мақсатты орындау үшін кассалық қолда бар ақшаны басқару әдістерін пайдалану жатады.

   Қаржылық  менеджмент кәсіпкерлік формасы  ретінде жоспарлау немесе басқару  ғылыми негізін, қаржылық амалын, инновацияларды талдауды көздейді.

   Кәсіпкерлік формасы ретінде қаржылық менеджментті әрекеттеудің жеке түрі болуы мүмкін. Бұл әрекетті кәсіби менеджерлер  және қаржы институттардағы қызметерлер  орындайды. Қаржы нарығындағы жұмысы қаржы – қаражат пен қаржы  ресурстарының қозғалысын басқару  облысында кәсіпкерлік үшін негіз  салады.

   Қаржылық  менеджмент кәсіпкерлік түрі ретінде  жоспарлау және басқарудың, қаржылық талдаудың, жаңартпашылықтардың (инновациялық) ғылыми негіздерін пайдалануды көздейді. Кәсіпкерлік түрі ретінде, қаржылық менеджмент қызмет етудің жеке түрі болып  бөлектенуі мүмкін. Бұл қызметті білікті  менеджерлермен қатар қаржылық институттар ( траст компаниялары және т.б ) атқарады.

        
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

2.   БӨЛІМ.  КӘСІПОРЫННЫҢ  ЭКОНОМИКАЛЫҚ - ШАРУАШЫЛЫҚ  ЖАҒДАЙЫНА ТАЛДАУ

 

       2.1 “CАЯ” ЖШС жалпы сипаттамасы 

   Жауапкершілігі  шектеулі серіктестігі ретінде “CАЯ”  заңды тұлға болып табылады. Бұл  кәсіпорынның серіктестік қатысушысы Сисенов Марат Талғатұлы, паспорт  № 494627,мекен жайы: Қазақстан Республикасы,Астана қаласы, Шукшина көшесі, үй ½.

   Серіктестіктің  мемлекеттік тілде атауы: “CАЯ”  жауапкершілігі шектеулі серіктестік. Серіктестіктің орыс тілде атауы: Товарищества с ограниченной ответственностью “CАЯ”.

   Серіктестіктің  орналасқан жері: Қазақстан Республикасының, 010000, Астана қаласы, Сарыарқа ауданы, Дулатов  көшесі, 189.

   Бұл құрылыс кәсіпорыны болып табылады. Бұл ЖШС негізінен 2006 жылдың маусым айының 7 – де құрылған және осы уақытқа  дейін өз жұмысын жалғастыруда. Бұл  кәсіпорынның жұмыс жасағанына биыл 4 жыл болды. Серіктестіктің 4 қалада филиалы бар, атап айтсақ: Астана, Алматы, Атырау және Көкшетау қалаларында орналасқан.

   Серіктестік белгісіз мерзімге құрылған.Серіктестік  мемлекеттік тіркелген сәттен бастап құрылған болып саналады және заңды  тұлға құқығына ие.Серіктестіктің белгілі  талаптарға сай мөрі,дербес балансы, банктік шоттары,өз атауы бар  бланкілері бар.  Серіктестік қызметінің мақсатына жету үшін өз атынан мәмілелер  жасауға, мүліктік және мүліктік емес құқықтарды иеленуге, мойнына міндеттемелер  алуға, сотта талапкер немесе жауапкер болуға құқылы.

   Серіктестіктің  қызметінің негізгі мақсаты пайда  табу болып табылады.

   Аталған мақсатына жету үшін заңды түрде  мынадай қызметтерді жүзеге асыруға  құқылы:

• құрылыс учаскесін дайындау және құрылыс салу,азаматтық құрылыс, құрылыс – жөндеу және құрылыс – жоба жұмыстары, ғимараттарды жабдықтау және көркемдеу, өңдеу жұмыстары, жол құрылыс техникасын,  құралдарды, машиналарды, агрегаттарды, механизмдерді құрылыс үшін және жол – құрылыс материалдар өндірісі үшін, құрылыс жеке ғимараттарды, азаматтарға және кәсіпорындарға автокөлік қызметін көрсету, темір жол тасымалдау және тасу, автокөлік құралдарын және бөлшектерін сатып алу және сату, СТО, АЗС көлік тұратын алаңдар ашу;
• сату – сатып алу;
• қонақ үй қызметтері, қонақ үй комплексін ашу және т.б сол сияқты .

   Сонымен қатар қолданылыстағы заңнамамен тыйым  салынбаған өзге де қызмет түрлерін жүзеге асыруға құқылы.

   Серіктестік өз атына алған, Серіктестікке Қатысушымен  табыстаған мүлікті, қызметті жүзеге асырудан, жұмыстарды орындаудан, қызмет көрсетулерден  және басқа да шаруашылық қызметтерден түсетін табыстарды, сонымен қатар  Серіктестіктің кез келген негізде  табатын мүліктерді меншік құқығында  иеленеді.

   Серіктестіктің  мүлкі негізгі қорлардан, айналымдағы  қаражаттардан, сонымен қатар құнды  Серіктестіктің балансында көрсетілетін басқа да құндылықтардан тұрады.

   Серіктестіктің  жарғылық капиталы жайлы қарастыратын болсам, серіктестік қызметін қамтамасыз ету үшін қатысушысының салым  біріктіру жолымен 750000 теңге мөлшерінде жарғы капиталыннан құралады, ол серіктестіктің тіркелу мерзімінде 100 % құралады.

   Серіктестіктің  өз қызметін дамыту мақсатында, Қатысушысының  Серіктестіктің қорларын құру туралы шешім қабылдай алады. Қорлардың  тізбегі мен жарналардың мөлшерін Серіктестік қатысушысы анықтайды.

   Бұл кәсіпорында шамамен 700 – ден  астам адамдар жұмыс жасайды.       Кәсіпорындағы жалпы адамдарға  әр түрлі белгілері бойынша жіктеу кестеде жасалған.  

Кесте 2 – Кәсіпорындағы адамдарды белгілері  бойынша жіктелімі