Халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидалары

Қазақстан республикасы Білім  және ғылым министрлігі

 

 

Қарағанды «Болашақ» университеті

 

Азаматтық құқық және іс жүргізу  кафедрасы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Халықты жұмыспен қамту саласындағы  мемлекеттік саясаттың негізгі  қағидалары

 

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

 

 

Мамандығы 050301– «Заңтану» 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қарағанды 2013

Қазақстан республикасы Білім  және ғылым министрлігі

 

 

Қарағанды «Болашақ» университеті

 

Азаматтық құқық және іс жүргізу  кафедрасы

 

 

 

 

 «ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ» 

Азаматтық құқық   және іс жүргізу 

кафедрасының меңгерушісі, з. ғ. к., доцент

______________А.А. Нукушева

«____» _____________ 2013 ж.

 

 

 

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

 

                       Тақырыбы: Халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидалары

 

 

50030100 – «Заңтану» мамандық

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Орындаған: 3Ю-08-2каз тобының  студенті__________ Ташаев Е.Ж.

 

 Ғылыми жетекшісі:  з.ғ.н.,доцент оқытушы__________ Ержанова Ф.А

 

 

 

 

Қарағанды 2013

  ҚАРАҒАНДЫ «БОЛАШАҚ»  УНИВЕРСИТЕТІ

_________________________________________________________ факультеті

________________________________________________________ мамандығы

_________________________________________________________ кафедрасы

Диплом жұмысын орындауға

ТАПСЫРМА

Студент ___________________________________________________________

аты-жөні

 

 

курсы, группасы, мамандығы, оқу нысаны

Жұмыстың тақырыбы: «_____________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________»  университет ректорының 20__ жылғы  __     ____ №___ бұйрығымен бекітілген.

Дайын жұмысты тапсыру  мерзімі 2010 жылғы «____» ____________________

Жұмысты бастауға керек мәліметтер: __________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дипломдық жұмыста қарастырылуға  тиіс сұрақтар  тізбесі және дипломдық  жұмыстың қысқаша мазмұны:_______________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қосымша материалдар тізбесі (міндетті сызбаларды, кестелерді және с. с. дәл көрсету керек) __________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________

Ұсынылатын негізгі әдебиет _________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Жұмыстың бөлімдері бойынша  кеңестер

Бөлім	Кеңесші	Мерзімдері	Қолы

 

Дипломдық жұмысты дайындау

кестесі

Рет №	Бөлім аттары, зерттелетін  сұрақтар тізбесі	Ғылыми жетекшіге жұмысты  көрсету мерзімдері	Ескертулер

 

Тапсырма берген күн:  201__ ж. «___» ____________________

Кафедра меңгерушісі: __________  ___________________________________

қолы                                              аты-жөні, ғылыми атағы, дәрежесі

Жұмыстың жетекшісі: __________   __________________________________

қолы                                              аты-жөні, ғылыми атағы, дәрежесі

«Тапсырманы орындауға алдым»                                 -                                  -

Студент:   __________   __________________________________

  қолы    аты-жөні

 

      Мазмұны

 

Кіріспе..............................................................................................................6

1 Халықты жұмыспен қамту қызметіне жалпы сипаттама........................8

1.1 Жұмыссыздықтың пайда болуы мен себептері .....................................8                       1.2 Жұмыспен қамтудың негізгі қағидалары...............................................11

2 Халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары.........................................................................................................16

2.1Халықты жұмыспен қамту органының негізгі қызметі........................16

2.2 «Жол картасы» – жұмыссыздықты төмендетудің басты жолы...........47

2.3 «Жұмыспен  қамту - 2020» бағдарламасы және оны іске асырудағы мәселелер...........................................................................................................

Қорытынды.....................................................................................................54

Қолданылған әдебиеттердің  тізімі..........................................................57

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

        Кіріспе

Дипломның өзектілігі

Дипломның мақсаты

Дипломның міндеті  

 Мемлекет басшысы өзiнiң  2011 жылғы 28 қаңтардағы «Болашақтың  iргесiн бiрге қалаймыз!» атты  Қазақстан халқына жыл сайынғы  Жолдауында еңбек нарығының тиiмдiлiгiн  арттыру, аз қамтылған, жұмыссыз  мен өз бетiнше жұмыспен айналысушы  халықты жұмыспен нәтижелi қамтуға  жәрдемдесудiң белсендi бағдарламаларына  тарту мiндеттерiн қойды. [1]

Жұмыспен қамтудың белсендi саясатын жүргiзу Қазақстан Республикасының  Үкiметi қызметiнiң негiзгi әлеуметтiк  басымдықтарының бiрiне жатады. Жұмыспен лайықты қамтуды қамтамасыз ету - халықты әлеуметтiк қорғаудың  негiзi, адами ресурстар әлеуетiн  дамыту мен iске асырудың маңызды  шарты, қоғамдық байлықтың артуы  мен өмiр сүру сапасын жақсартудың  басты құралы.

Әлеуметтiк-экономикалық өзгеру барысында елде қарқынды дамушы еңбек  нарығы құрылды, халықтың экономикалық белсендiлiгi мен жұмыспен қамтылу  деңгейi тұрақты өсуде. Соңғы 10 жылда  жұмыспен қамтылған халық саны 6698,8 мыңнан 8141,4 мың адамға артты, ал жұмыссыздық  деңгейi  2001 жылғы 12,8 %-дан 2010 жылдың соңында 5,5 %-ға дейін төмендедi. 

Жол картасы шеңберiнде  жұмыс орындарын сақтау және жұмыспен қамтуға жәрдемдесудiң арнайы шараларын  әзiрлеу және iске асыру әлемдiк  қаржы-экономикалық дағдарыстың әсерiне байланысты уақытша экономикалық қиындық  жылдары да (2008 – 2010 жылдар) жұмыспен қамтудың жоғары деңгейiн сақтауға мүмкiндiк бердi.

Қазiргi уақытта жүзеге асырылып жатқан үдемелi индустриялық-инновациялық дамуға көшу, бiр жағынан, жұмыспен қамтудың одан әрi өсу мүмкiндiктерiн кеңейтедi, екiншi жағынан - еңбек нарығына жұмыс  күшiнiң iшкi резервiн тартудың, еңбек  ресурстарының сапасы мен экономикалық белсендiлiгiн арттырудың жаңа тәсiлдерiн  әзiрлеудi және iске асыруды талап  етедi. 

Жастарды жұмыспен қамтамасыз ету мәселесі де бүгінгі таңдағы  еңбек нарығында өзекті мәселелердің біріне айналып отырғаны жасырын  емес. Мамандық бойынша тәжірибенің  жоқтығы мен еңбек нарығындағы  біліктілік бәсекесінің аздығы - жастар арасындағы жұмыссыздықтың пайда болуының басты себептері.          

 Жастар – қоғам  дамуының  маңызды бөлігіне жатады. Ел Президентінің Қазақстан халқына  Жолдауында   «Біздің басты оң игіліктеріміз  – халқымыздың  санасы. Біз ғылыми және шығармашылық әлеуетінің деңгейі  жоғары білім өресі биік халқымыз бар, соның  ішінде  болашағы мол – жастар. Осы қолымыздағы осындай  баға жетпес  капиталды жан-жақты дамытуға  және оның  дамуы үшін  барған сайын жаңа әрі неғұрлым  өркениетті  жағдай туғызуға тиіспіз» ,- деп белгіленегендей еліміз де жастардың жұмыссыз қалуына қарсы күресті тиімді жүргізуіміз қажет. [2]         

 Жастар қоғамдық қатынаста,  материалды өндірісте және рухани  құндылықта маңызды орын алады.  Жастардың қоғамдағы жағдай мен  оған қатысу деңгейі қоғам  мен мемлекеттің тікелей іс-әрекетіне  байланысты. Яғни мемлекеттік жастар  саясаты мен жастармен әлеуметтік  жұмыс туралы сөз қозғап отырмыз.         

 Жастар – бұл кез  келген заманауи мемлекеттің  стратегиялық әлеуеті. Еліміздің  қазіргі жастары жаңа жағдайда  – тәуелсіздік алып, өсіп өркендеген, демократиялық реформалар мен  нарықтық түрленуден соң тәрбиеленіп,  ер жетті. Сондықтан да жастар  саясатына қатысты мәселелерді  шешуде мазмұны жағынан принципті  түрде алғанда жаңартылған, қазіргі  заманауи тәсілдерге сәйкестікті  талап етеді. Мемлекеттік жастар  саясаты – әрбір жастың Қазақстан  Республикасының аумағында жарамды  Ата Заңмен, өзге де нормативті  құқықтық актілермен бекітілген, әлеуметтік-экономикалық, саяси, жеке  бас еркіндігі мен құқығын  мойындауға негізделеді.   
         Жас ұрпақтың әлеуметтік белсенділігінің артуы, саналы құқықтық және саяси мәдениетін қалыптастыруы, олардың өмірлік көзқарастарын қайта қарауы кезінде, өмірлік қағидасы күшті, рухты болып бекітілуі мемлекеттік жастар саясатының алға қойған жұмысы – мемлекеттік үкіметтік органдардың және азаматтық қоғамның өзге де институттарының басым бағыттарының бірі саналады.        

 Әлеуметтік саясаттың  бір бөлігіне тұрақты еңбекпен қамтамасыз ету жатады. Халықты еңбекпен қамту кеңістігіндегі мемлекеттік саясаттың бағыты  лайықты жұмыс орнында қызмет ету мүмкіндіктерін  кеңейту мен жұмыссыздық деңгейін төмендету болып табылады. Халықты жұмыспен қамту барысында ықпал жасау, келесі шаралармен қамтамасыз етіледі: әлеуметтік  жұмыс орындарын құру,  квалификация мен қайта даярлауды жоғарылату, қоғамдық жұмыстар, жұмыссыз жастардың кәсіпкерлік қызметіне ашуда мүмкіндік беруге материалдық көмек көрсету.     

Мәліметтерге келсек, 2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан  халқының саны 16,4 млн адамға жетсе, оның 48 пайыздан астамы еңбекпен қамтылған. Соның ішінде жалпы халық санындағы  жалдамалы жұмысшылардың үлесі - 31,7 пайызды, өзін-өзі жұмыспен қамтығандар - 16,5 пайызды құрайды. 2015 жылға қарай  аталған бағдарламамен 1,5 млн халықты  қамту жоспарланған. Соның арқасында  еліміздегі кедейшілік деңгейін 6 пайызға  төмендетіп, жұмыссыздық көрсеткішін 5,5 пайыздан асырмау міндеті қойылып  отыр. ҚР Статистика агенттігінің мәліметі бойынша, республикадағы жұмыссыздықтың қазіргі деңгейі де 5,5 пайыздың шамасында.      

 

 

 

 

1 Халықты жұмыспен қамту қызметіне жалпы сипаттама

1.1 Жұмыссыздықтың пайда болуы және түрлері

Жұмыссыздық – бұл  жұмыс істегісі келетін еңбекке  жарамды халыұтың өндірісте жұмыспен қамтымауы.

Жұмыс қабілеті бар, бірақ  жұмыс күшіне қосылмайтын жандар әдетте егделеу адамдар немесе жұмыстан жолы болмай жүрген адам екені аян. Осылайша жұмыссыз адамдар жұмыссыздық бірлестігін құрайды.

Адам мына төмендегі  төрт түрлі себептің біріне байланысты жұмыссыз атанады:

1. Ол жұмыс күші қатарына жаңадан қосылуы мүмкін, яғни ол – жұмыс орнын бірінші рет іздеп жүрген адам. Немесе төрт аптаның ішінде өзіне лайықты жұмыс орнын таппай, қайтадан жұмыс күші қатарына қосылған адам,.
2. Бұл адам басқа жұмыс орнын іздеп жұмыстан босанады, ол осылайша жұмыс орнын тапқанша жұмыссыз болып саналады.
3. Адамды жұмытан босатып жіберуі мүмкін. Сөйтіп жұмыстан босатылғаны жөніндегі анықтамада төлем тоқталып, жұмысшы бұл жөнінде ескертілмей, бұдан бейхабар қалады.
4. Жұмысшы фирманың жабылуына байланысты жұмыссыз қалуы мүмкін. Ең соңғы жұмыс орнынан айырылу еріксіз жұмыстан босану деп есептелінеді.

       Жұмыссыздық - еңбекшілердің бір бөлігінің жұмыс таппай, «артық» халыққа, еңбектің резерв армиясына айналуы, бұл – капитал құрылысқа тән құбылыс. Ол К.Маркс ашқан капиталистік қорлаудың жалпылық заңының әрекететуінен туады. Жұмыссыздық капиталистік өндірістің жемісі және шарты болып табылады. «Артық» адам болу азабын капитализм тарихында тұңғыш рет Еуропаның қазіргі экономикалық жағынан дамыған елдерінің, әсіресе Англияның еңбекшілері тартты. Капитализмнің жалпы дағдарысы кезінде жаппай жұмыссыздық дамыған капиталистік елдер үшін үнемі айрылмайтын тұрақты құбылысқа айналады. Сырттай қарағанда жұмыссыздық капиталистік рыноктың жұмыс күшіне деген сұранымы мен жұмыс күшін ұсынудың арасындағы сәйкессіздік сияқты болып көрінеді, ал іс жүзінде ол неғұрлым терең, ішкі себептердің салдарынан туады. Қосымша құнды неғұрлым көп алуға ұмтылу және бәсеке күресі кәсіпкерлерді жанды еңбекті қаруландыруға, өзгермелі капиталға қарағанда өндіріс құрал-жабдықтарын неғұрлым тез өсіруге мәжбүр етеді. Мыс., Қазақстанда 1993 жылдан 2003 ж. дейін жұмысшылар саны 4 есе, ал капитал құны 12 есе өсті.